Sultan Mehmed Reşad 2 Kasım 1844 tarihinde
İstanbul'da doğdu. Babası Sultan Birinci Abdülmecid, annesi Gülcemal Kadın
Efendi'dir. Annesi Çerkezdir. Çocukluğu, padişah olan babasının yanında geçti.
Eğitim ve öğrenimine gereken önem gösterildi.
Sultan Mehmed Reşad, amcası Sultan Abdülaziz zamanında rahat bir şehzadelik
yapmasına rağmen ağabeyi Sultan İkinci Abdülhamid zamanında sarayda hapis hayatı
yaşadı. Veliaht olduğu için devamlı kontrol altında tutuluyordu. Sultan Mehmed
Reşad günlerini haremde geçirir, şiir ve kitap okurdu.
Sultan Beşinci Mehmed Reşad, İttihat ve Terakki partisinin desteğiyle tahta
çıktığında 65 yaşındaydı. Sultan İkinci Abdülhamid'in padişahlığı
sırasında devlet işleriyle yeterince ilgilenmemişti. Padişahlığı sırasında
yönetim daha çok İttihat ve Terakki partisinin ileri gelenlerinden Enver Paşa, Talat
Paşa ve Cemal Paşa'nın eline geçmişti.